زیارت در روایات بخش اول

عبدالله، پسر خلیفهٴ دوم از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است که فرمود: «من جائنى زائراً لا تحمله إلّا زیارتى کان حقّاً علىَّ أن أکون له شفیعاً یوم القیامة»[۱] متتبع بزرگ، علامهٴ امینی (رحمه ‏الله) این حدیث را از شانزده تن از محدّثان و حفّاظ اهل سنت نقل کرده است. همچنین آورده است: چهل و یک نفر از بزرگان آنان از عبدالله بن عمر نقل کرده ‏اند که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هرکس قبر مرا زیارت کند، شفاعت من بر او واجب می‏شود؛ «من زار قبرى وجبت له شفاعتى»[۲] آن عالِم امین افزون بر این دو روایت، بیست روایت دیگر نیز از منابع اهل سنت نقل کرده است[۳].

اسحاق بن عمار از امام صادق (علیه‏ السلام) روایت می ‏کند که فرمود: به مدینه بروید و بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلام بدهید، هرچند که سلام و درود از راه دور به آن حضرت نیز می‏ رسد؛ «مرّوا بالمدینة فسلّموا علی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و إن کانت الصلاة تبلغه من بعید»[۴] زیارت از دور نیز هر چند مورد قبول و توصیه است، لیکن این حدیث، نشان می‏دهد که حضور زائر در کنار مزور و قبر وی خصوصیتی دارد، لذا مورد توصیه و سفارش قرار گرفته است. از جملهٴ این خصوصیت‏ها عبارت است از:

۱ ـ بهره ‏مند شدن از فضای معنوی حرم‏های شریف که محل تردد فرشتگان، ارواح انبیا و اولیا و محل تردد و تعلق ویژهٴ روح بلند آن مزور است و دعا کردن در مظانّ استجابت دعا. چنان‏که بهره‏مندی از فضای معنوی مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) و دعا کردن در آن فضا را وهابیان حجاز نیز قبول دارند و به آن عمل می‏کنند.

۲ ـ گسترش فرهنگ توحیدی و ولایت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم ‏السلام) در بین راه‏ها و شهرهای مسیر مشاهد مشرفه

۳ ـ نشانهٴ صداقت زائر در دوستی و علاقهٴ به مزور

۴ ـ ارتباط ملت‏ها و ملیت‏های مختلف و آگاهی از مشکلات، مشقّات و امکانات یک‏دیگر

۵ ـ عمل به توصیهٴ کلی قرآن بر سیر در اقطار زمین و تماشای فرجام مجرمان: (قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین) [۵]

۶ ـ وفاداری به مقتدا و تعهد به پیمانی که با او بسته است [۶]

۷ ـ حرم‏های شریف امامان معصوم (علیهم ‏السلام) در طول تاریخ مراکز علم، تبلیغ و ترویج دین، مبدأ قیام‏ها و نهضت‏ها، محل پیمان بستن و هم قَسَم شدن برای انقلاب‏های رهایی‏بخش، جنبش‏های انتقام‏آمیز و... بوده است. این برکات، جملگی از ایاب و ذهاب و مراودهٴ زائران ناشی می‏شود

و ....

پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: کسی که من یا یکی از فرزندانم را زیارت کند، روز قیامت به زیارت و دیدار او خواهم رفت و از هراس‏ها و وحشت‏ های آن نجاتش خواهم داد؛ «من زارنى أو زار أحداً من ذریتى زرته یوم القیامة فأنقذته من أهوالها»[۷].

پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به علی (علیه‏السلام) فرمود: ای علی، هر کس که مرا در زمان حیات یا مرگم زیارت کند یا تو و فرزندانت را در زمان حیات یا پس از مرگ زیارت کند، من ضمانت می‏کنم که او را از اهوال و شداید روز قیامت نجات دهم تا آن که او را هم درجهٴ خودم می‏گردانم؛ «یا علىّ! من زارنى فى حیاتى أو بعد موتى أو زارک فى حیاتک أو بعد موتک أو زار ابنیک فى حیاتهما أو بعد موتهما ضمنتُ له یوم القیامة أن أُخلّصه من أهوالها و شدائدها حتّی أُصیّره معى فى درجتى»[۸].

این روایت و امثال آن نشان می‏ دهد که حیات و مرگ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم‏ السلام) یک‏سان است؛ زیرا زیارت دوران حیات و مرگ، اجر و آثار یک‏سان دارد. از این جهت لازم است که زائر به گونه‏ای در حرم شریف آنان حضور پیدا کند که اگر زنده می‏ بودند در کنارشان حضور پیدا می‏کرد و زیارت در دوران مرگ باید همان آثار و سازندگی زیارت دوران حیات را برای او داشته باشد. چنان‏که هم درجه شدن با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بدون حساب و برنامه نیست، بلکه سنخیّت روحی، اخلاقی و معنوی لازم دارد و این سنخیّت، باید در دنیا کسب شود. اصل زیارت، توجه به مقام مزور، تأمل در متن زیارت‏نامه و تلاش در تهذیب و تزکیهٴ نفس، می‏تواند در ایجاد این سنخیّت و تتمیم و تکمیل آن کمک کند.

زید شحّام از صادق آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: ثواب کسی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را زیارت کند، چیست؟ فرمود: همانند کسی است که در برتر از عرش با خدا ملاقات کند. پرسید: کسی که یکی از شماها را زیارت کند، ثوابش چیست؟ فرمود: مانند کسی است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را زیارت کند؛ ما لمن زار رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم؟ قال علیه‏السلام: «کمن زار الله عزّوجلّ فوق عرشه قال قلت: فما لمن زار أحداً منکم؟ قال علیه‏السلام: کمن زار رسول الله صلی الله علیه و آل و سلم»[۹].

شیخ مفید (رحمه ‏الله) در معنای این حدیث گفته است: مراد این است که ثواب و تکریم زائر آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز قیامت، همانند کسی است که خداوند او را به آسمان برده و به عرش خود که ملائکه حامل آن هستند نزدیک می ‏کند و برگزیدگان از فرشتگان خود را به او می‏نمایاند، به گونه‏ای که موجب تأکید بر تکریم او می‏گردد[۱۰] مشابه این تعبیر را مجلسی اول (رحمه‏ الله) نیز آورده است[۱۱].

از امام کاظم (علیه‏ السلام) نقل شده است: هرکس که فرزندم [امام رضا (علیه‏ السلام)] را زیارت کند، از ثواب هفتاد حج قبول شده برخوردار است. راوی با تعجب پرسید: ثواب هفتاد حج؟ فرمود: آری، هفتاد هزار حج. راوی دوباره با تعجب پرسید: هفتاد هزار حج؟ فرمود: چه بسا حج که مورد قبول واقع نمی‏شود؛ «من زار قبر ولدى علىّ کان له عندالله کسبعین حجة مبرورة قال: قلت: سبعین حجّة؟ قال علیه‏السلام: نعم، سبعین الف حجّة قال قلتُ: سبعین الف حجّة؟ قال علیه‏السلام: رُبَّ حجّةٍ لا تُقبل...»[۱۲]


[۱] ـ هرکس به زیارت من بیاید و انگیزه‏ای جز زیارتم نداشته باشد، بر من لازم است که شفیع او در روز قیامت باشم (الغدیر، ج۵، ص۹۷)

[۲] ـ همان، ص ۹۳

[۳] ـ الغدیر، ج۵، ص۹۳

[۴] ـ وسائل، کتاب الحج، ابواب المزار، باب ۴، ح ۳، ج ۱۴، ص ۳۳۸ 

[۵] ـ سورهٴ نمل، آیهٴ ۶۹

[۶] ـ ر.ک: روایت امام رضا (علیه‏السلام)، ص۲۷

[۷] ـ وسائل، کتاب الحج، ابواب المزار، باب ۲، ح۲۳، ج۱۴، ص۳۳۲

[۸] ـ وسائل، ابواب المزار، باب 2، ح ۱۶، ج ۱۴، ص ۳۲۸

[۹] ـ کافی، ج ۴، ص ۵۸۵

[۱۰] ـ تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۴

[۱۱] ـ روضة المتقین، ج ۵، ص ۳۶۳

[۱۲] ـ کافی، ج ۴، ص ۵۸۵، کتاب الحج، باب فضل زیارة أبى الحسن الرضا (علیه‏السلام)


کتاب ادب فنای مقربان از صفحه ۲۴ تا صفحه ۲۸